Wie was Dr G.J. van Hoytema?

Gerard Johan van Hoytema werd op 27 januari 1915 geboren te Batavia in Nederlands-Indië. Hij volgde middelbaar onderwijs te Hilversum en studeerde vervolgens, tot het doctoraal examen, geneeskunde te Groningen. Op 30 september 1942 legde hij aan de Universiteit van Amsterdam het artsexamen af. Hij volgde aansluitend tot 1945 de opleiding tot algemeen chirurg in het Gemeente Ziekenhuis te Arnhem. In 1947 volgde zijn inschrijving als chirurg in het Nederlands Specialisten Register.

In oktober 1949 begon Van Hoytema aan de opleiding tot neurochirurg op de afdeling neurochirurgie van de neurologische kliniek van het Wilhelmina Gasthuis te Amsterdam. Hij volgde hiermee de gebruikelijke route tot vorming tot neurochirurg, namelijk via de algemene chirurgie.

Van Hoytema vestigde zich per 1 juli 1953 te Enschede. Hij was de eerste neurochirurg in Twente en oefende de praktijk uit in beide Enschedese ziekenhuizen.

Ondanks de drukke praktijk slaagde Van Hoytema er in april 1956 in te Amsterdam te promoveren op het onderwerp “Hydrocephalus. Een stoornis in de resorptie van liquor”. Het moet veel van zijn krachten hebben gevraagd, want in juni van datzelfde jaar werd Van Hoytema getroffen door een hartinfarct en was hij noodgedwongen een half jaar uitgeschakeld. Begin 1957 mocht Van Hoytema weer gaan werken, onder de voorwaarde dat hij een assistent zou aantrekken. Tot oktober 1959 is J. Oostrom als assistent in Enschede werkzaam geweest, waarna de assistentenplaats ruim drie jaar werd ingenomen door K.G. Go. Oostrom vestigde zich in 1965 voorgoed in Enschede en op 1 oktober van datzelfde jaar ging hij met Van Hoytema een associatie aan.

Naast zijn intensieve werkzaamheden als medicus heeft Van Hoytema een familieleven gehad. Hij was wat men thans noemt een echte werkverslaafde en gunde zich weinig tijd voor liefhebberijen. Van Hoytema was op 11 maart 1943 te Koog aan de Zaan getrouwd met de in 1915 geboren Hendrika Duyvis. Uit dit huwelijk werden tussen 1945 en 1956 zes kinderen geboren. Van Hoytema werd op 24 maart 1966 thuis opnieuw getroffen door een hartinfarct, aan de gevolgen waarvan hij op diezelfde dag overleed. Vier dagen daarna vond in Dieren de crematie plaats.

Vanaf de oprichting van het neurochirurgisch centrum Enschede op 1 juli 1953 heeft Van Hoytema zich intensief beziggehouden met de ontwikkeling van dieptemetingen en stimulatie van diepe hersenkernen (deep brain stimulation). Vroegtijdig zag hij al de voordelen in van samenwerking tussen de kliniek en de Technische Universiteit Twente voor de verdere technische ontwikkeling van de geneeskunde, waarbij vooral dr. Jan Holsheimer (metingen van elektrofysiologische signalen van diepe hersenkernen, de theoretische onderbouwing en de ontwikkeling van het model van epidurale ruggenmergsstimulatie bij neuropathische pijn) genoemd moet worden en de neuroloog dr. Van Manen (stereotactische behandeling van extrapiramidale bewegingsstoornissen).

Dr. Gerard Johan van Hoytema en Dr. van Manen tijdens een stereotactische operatie van diepe hersenkernen bij een patiënt met de ziekte van Parkinson in het begin van de 60-er jaren.

In het begin van de 60-er jaren leidde dit er o.a. toe dat een eigen stereotactisch frame werd ontwikkeld voor operaties in diepe hersenkernen o.a. bij patiënten met de ziekte van Parkinson in samenwerking met Holland Signaal Apparaten te Hengelo. In 1961 en 1962 werden bij 2 patiënten “zelfgebouwde” deep brain stimulatoren geïmplanteerd, onder andere wegens de diagnose dystonie.

1961: patiëntje met dystonie waarbij een door Van Hoytema ontwikkelde deep brain stimulator tijdelijk geïmplanteerd werd

De Technische Hogeschool Twente

Op 1 december 1961 stemde de Tweede Kamer in met de oprichting van een Technische Hogeschool te Enschede. Bijna drie jaar later verrichtte Koningin Juliana op 14 september 1964 de officiële opening. In oktober van datzelfde jaar schreef een aantal artsen, op initiatief van Van Hoytema, een brief aan het bestuur van de hogeschool. De medici wensten een samenwerking tot stand te brengen tussen de hogeschool en de Enschedese medische wereld op medisch-technisch gebied. Het bestuur stelde zich nogal terughoudend op, maar naar goed vaderlands gebruik werd een commissie ingesteld om de plannen uit te werken. Het commissielid Van Hoytema heeft zich vooral ingezet voor de oprichting van een instituut dat de bestudering van neurotechnische problemen ter hand zou nemen. Begin 1965 werd dan ook de neurotechnische werkgroep opgericht. Van dit multidisciplinaire gezelschap maakte Van Hoytema als enige medicus deel uit. De andere leden waren technici, een bioloog en een psycholoog. In het licht van het bovenstaande, zal het niet verbazen, dat de werkgroep zich in het bijzonder heeft toegelegd op de neurochirurgie bij Parkinson patiënten. Het bestaan van deze werkgroep leidde op 14 augustus 1968 tot de oprichting van de Dr G.J. van Hoytema Stichting.

In het begin van de 60-er jaren werd in samenwerking met Holland Signaal Apparaten te Hengelo een stereotactisch frame ontwikkeld voor operaties in de diepe hersenkernen (het: Van Hoytema – Van Manen frame)