 |
Probleemgedrag bij dementerende ouderen: Van onderzoek naar praktijk |
 |
Locatie: Gebouw de Vrijhof (nummer 14), Universiteit Twente, Enschede
Datum: 6 november 2003
Tijd: 9.30-16.20
Kosten: € 190
Voor de zesde maal organiseert de Dr G.J. van Hoytema Stichting een symposium over probleemgedrag bij dementerende ouderen in verpleeg- en verzorgingshuizen. Zorgverleners in deze instellingen worden hiermee veelvuldig geconfronteerd. Het geven van een positieve wending aan dit gedrag wordt vaak als moeilijk ervaren en leidt gemakkelijk tot gevoelens van onmacht.
In deze versie van de cyclus “probleemgedrag bij ouderen” willen we vooral stilstaan bij resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Door onderzoek te doen wordt namelijk een systematische en gerichte speurtocht ondernomen naar nieuwe inzichten; inzichten die bruikbare interventies kunnen opleveren voor de dagelijkse praktijk. Anderszins kan wetenschappelijk onderzoek zinvol zijn om bestaande zorgvormen, therapieën en benaderingswijzen op hun effectiviteit te toetsen.
In het ochtendgedeelte staan, naast het vóórkomen van probleemgedrag, algemene benaderingswijzen centraal. In de middag komen een aantal effectiviteitstudies naar gerichte vormen van beïnvloeding van probleemgedrag aan bod.
Wij willen u op deze wijze een gevarieerd programma met verschillende onderzoeksresultaten presenteren, die alle als handvat kunnen dienen voor de omgang met probleemgedrag in de praktijk.
09:30 Registratie en ontvangst met koffie
09:50 Welkom en opening door de dagvoorzitter Raymond Koopmans
10:00 Sytse Zuidema: Probleemgedrag bij verpleeghuisgeïndiceerde dementiepatiënten, hoe vaak en bij wie?
10:35 Teun Hamer en Bep de Lange-Collard: Belevingsgerichte zorg: dat doe je gewoon!
11:10 Pauze
11:45 Ad Nouws: Over het begrijpen van mensen met dementie en andere vormen van hersenbeschadiging
12:20 Lunch
13:30 Annemiek Vink: De effectiviteit van muziektherapie in het verminderen van gedragsproblemen
bij dementie.
14:05 Willem van Bruggen :Problemen te lijf gaan: Psychomotorische therapie in de psychogeriatrie
14:40 Pauze
15:10 Julia van Weert en Jan Peter: Zintuigactivering; onderzoek en praktijk.
15:45 Wilma Ratering: Uitgerust gedrag door een aangepast dagritme.
16:20 Sluiting
Na afloop van de cursus biedt de Dr. G.J. van Hoytema Stichting u een drankje aan.
Sprekers:
Willem van Bruggen, psychomotorisch therapeut Evean Zorggroep, locatie Oostergouw Zaandam.
Teun Hamer, klinisch psycholoog / gedragstherapeut, verpleeghuis St. Jansgeleen Geleen
Raymond Koopmans (dagvoorzitter), verpleeghuisarts Stichting Waalboog Nijmegen en hoofd ad interim afdeling Verpleeghuisgeneeskunde UMC St Radboud
Bep de Lange-Collard, projectleider belevingsgerichte zorg, verpleeghuis St. Jansgeleen Geleen
Ad Nouws, psycholoog Gelderse Roos Veluwe Vallei Ede
Jan Peter, trainer zorgcentrum Bernardus Amsterdam
Wilma Ratering, zorgmanager psychogeriatrische afdeling, Sensire Verpleeghuis Den Ooijman Doetinchem
Annemiek Vink, psycholoog-onderzoeker Rijksuniversiteit Groningen en docent muziektherapie Saxion Hogeschool, Conservatorium Enschede
Julia van Weert, onderzoeker bij het Nivel Utrecht
Sytse Zuidema, verpleeghuisarts Stichting Kalorama Beek-Ubbergen en onderzoeker afdeling Verpleeghuisgeneeskunde UMC St Radboud Nijmegen
Doelgroep:
Ziekenverzorgenden, verpleegkundigen, leidinggevenden, kwaliteitsmedewerkers, psychologen, verpleeghuisartsen, maatschappelijk werkenden van verpleeg- en verzorgingshuizen.
Begeleiding namens de Dr. G.J. van Hoytema Stichting:
Hilde van Meel en Jan Meinsma, psychologen Centrum voor psychogeriatrie Bruggerbosch
Enschede
Gerard Kanne, beleidsmedewerker, Centrum voor psychogeriatrie Bruggerbosch Enschede
Sytse Zuidema, verpleeghuisarts Stichting Kalorama Beek-Ubbergen en onderzoeker afdeling verpleeghuisgeneeskunde UMC St Radboud Nijmegen
Sieger Bok, verpleeghuisarts Zorgpalet Enschede
Accreditatie:
Accreditatie is aangevraagd bij NVVA en het NIP
|
1. |
Sytse Zuidema: Probleemgedrag bij verpleeghuisgeïndiceerde dementiepatiënten. |
Hoe vaak en bij wie?
Probleemgedrag is een wat ongelukkige term om alle niet-cognitieve, uiterlijk waarneembare gedragingen bij verpleeghuispatiënten met dementie vast te leggen. Veel geschikter is de Engelstalige term ‘Behavioural and Psychological Symptoms in Dementia’ (BPSD). Dit begrip omvat een cluster van diverse gedragingen en symptomen zoals agressie, agitatie, dwalen, maar ook hallucinaties, wanen, depressie, angst en apathie. Onduidelijk is hoe vaak deze verschillende vormen van BPSD voorkomen in Nederlandse verpleeghuizen. In de presentatie worden de eerste voorlopige resultaten van een grootschalig landelijk onderzoek gepresenteerd over de prevalentie van BPSD op psychogeriatrische afdelingen van verpleeghuizen en substitutieprojecten van verzorgingshuizen. Tenslotte wordt ingegaan op de consequenties van deze onderzoeksresultaten voor de dagelijkse praktijk.
2. Teun Hamer en Bep de Lange-Collard: Belevingsgerichte zorg: dat doe je gewoon!
Het verpleeghuis St. Jansgeleen in Geleen is begin april 2003 geheel overgeschakeld op Belevingsgerichte zorg. Hier is ruim een jaar voorbereiding aan vooraf gegaan. Vanuit de bestaande zorgpraktijk en vanuit de groeiende kennis die onderzoek oplevert is per fase van ik - beleving voor 8 verzorgingsgebieden een serie tips uitgewerkt in de vorm van “wel doen – niet doen”. Deze zijn te vinden op een wandposter en in een zakboekje dat iedere verzorger bij zich kan hebben. Uitgangspunt is dat verzorgenden in het algemeen “doeners” zijn en dat gedragsverandering de basis vormt van attitudeverandering. Op deze manier kan Belevingsgerichte zorg een stevige verankering in de zorgpraktijk krijgen, zonder dat alle verzorgenden een volledige bijscholing krijgen. Deze aanpak maakt het mogelijk om in relatief korte tijd de psychogeriatrische zorgattitude om te buigen in de richting van Belevingsgerichte zorg. In de lezing worden het invoeringstraject en het uiteindelijke resultaat uitvoerig toegelicht.
3. Ad Nouws: Over het begrijpen van mensen met dementie en andere vormen van hersenbeschadiging
We zijn al jaren bezig zijn met het opzetten van vormen van gestructureerde geestelijke hulpverlening voor mensen met hersenletsel. De feitelijke hulpverlening komt echter niet verder dan het bijstaan van de mantel(zorger). We mogen dus aannemen dat er iets mis is met onze aanpak.
In de voordracht wordt ingegaan op mogelijke oorzaken:
|
1. |
We hebben geen idee hoe het beschadigde brein werkt |
|
2. |
Onze onderzoeksmethoden belemmeren dat we in contact treden met patiënten die helaas zelf ook in verwarring verkeren. Hierdoor ontbreekt theorievorming. |
|
3. |
We gaan voor het gemak maar uit van het primaat van het niet beschadigde brein en beschrijven hersenletsel in termen van afwijkende symptomen |
Toch zijn er een aantal belangrijke principes te onderscheiden op basis waarvan we cliënten kunnen helpen bij hun aanpassing aan veranderde leef- en vooral ook beleefomstandigheden.
De belangrijkste komen in deze voordracht aan bod.
4. Annemiek Vink: De effectiviteit van muziektherapie in het verminderen van gedragsproblemen bij dementie
"Mevrouw, wanneer brengt u me nu eindelijk eens naar huis?". Een dergelijke vraag kan een verzorgende in het verpleeghuis dagelijks verwachten. In eerste instantie zal hij hem in alle rust beantwoorden. Moeilijker wordt het om het geduld te bewaren wanneer meerdere bewoners tegelijkertijd vragen stellen. Continue herhalingen van vragen of zinnen vormen een probleem dat
in de medische literatuur wordt beschreven als agitatie. Gemiddeld 80% tot 90% van de dementerenden ontwikkelt gedurende het ziekteverloop gedragsproblemen, die de verzorging tot een zware taak maken.
Gedragsproblemen worden meestal behandeld met psychofarmaca, waarbij negatieve bijwerkingen het gevolg kunnen zijn. Tot op heden is er weinig onderzoek verricht naar de effectiviteit van niet-farmacologische zorgbenaderingen in de behandeling van gedragsproblemen, zoals muziektherapie. De effecten van muziektherapie zijn vaak nog lang merkbaar na afloop. Bewoners zijn minder geagiteerd en coöperatiever tijdens zorgmomenten, zoals het baden. In de presentatie zal worden ingegaan op de vraag wat muziektherapie is en wat de effectiviteit is van muziektherapie in de
behandeling van gedragsproblemen aan de hand van lopend en gepubliceerd onderzoek.
5. Willem van Bruggen: Problemen te lijf gaan: Psychomotorische therapie in de psychogeriatrie
Psychomotorische therapie in de psychogeriatrie houdt zich voornamelijk bezig met observatie, behandeling en advisering t.a.v. psychosociale problematiek van demente ouderen. De lezing zal vooral gaan over het effect van adviseringsstrategieën die uit de psychomotorische therapie komen en
worden overgedragen aan de omgeving.
6. Jan Peter en Julia van Weert: Zintuigactivering; onderzoek en praktijk.
Jan Peter en Julia van Weert zullen een duo presentatie verzorgen met als onderwerp: onderzoek naar de effecten van zintuigactivering tijdens ADL zorg en de praktische uitvoering door zorgverleners, teneinde beter om te kunnen gaan met gedragsproblemen of deze te kunnen voorkomen.
7. Wilma Ratering: Uitgerust gedrag door een aangepast dagritme
Ieder mens heeft zijn eigen dagindeling en zijn eigen dagritme. Slapen doet een mens elke dag, vanaf de geboorte tot aan de dood. Echter de slaapbehoefte per etmaal is enerzijds individueel verschillend en anderzijds afhankelijk van de leeftijd.
Psychiater J. Fiolet (in 1993 werkzaam in het verzorgingshuis De Luwte in Amstelveen) veronderstelt dat met het vorderen van de leeftijd de slaapbehoefte afneemt. De totale slaaptijd wordt wat korter en minder diep. Demente bejaarden zijn beter af met een ritme van 6 uur activiteiten en 6 uur rust, aldus Fiolet.
Ofschoon (dementerende) ouderen waarschijnlijk dus minder behoefte hebben aan slaap, blijkt in de praktijk dat bewoners in het verpleeghuis vaak veel langer in bed liggen dan zij thuis gewend waren.
Waardoor wordt het dagritme in de zorg bepaald?. Door het kantoorpersoneel, de werktijden van de klok, de CAO-bepalingen of de behoeften van de ouderen zelf?.
We hebben binnen ons verpleeghuis gekeken of we meer kunnen aansluiten bij het eigen dagritme van bewoners in plaats van hen aan te laten sluiten bij de werktijden van het personeel. Deze aanpassing van het dagritme, waak- en slaapritme van bewoners heeft grote gevolgen voor medewerkers van alle disciplines en vraagt aanpassing van de organisatie van een afdeling.
De legitimatie van de aanpassing en de gevolgen liggen in de visie om aan te willen sluiten bij de vragen van bewoners en het centraal willen stellen van hun behoeftes.
Plaats:
Universiteit Twente te Enschede, de Vrijhof (gebouw nummer 14)
Kosten:
Het cursusgeld bedraagt € 190. Inbegrepen zijn de kosten voor de lunch/koffie/thee en de syllabus.
Bij annulering tot 4 weken voor het congres bent u € 45,50 administratiekosten verschuldigd, daarna bent u het volledige cursusgeld verschuldigd. Annulering geschiedt uitsluitend schriftelijk.
Accreditatie:
Elke cursist ontvangt na afloop van de cursus het bijbehorende certificaat. Accreditatie is aangevraagd bij de NVVA en het NIP
Aanmelden:
Schriftelijk:
Dr. G.J. van Hoytema Stichting
Postbus 89
7500 AB ENSCHEDE
per fax: 053-4340251
per e-mail: .utwente.nl
website: hoytemastichting.nl
Telefoon: 053-4892409